Chương 22. Tài sắc: Ít ngọt, đắng nhiều

I. ĐỊCH NGHĨA

Tài sắc hệ người liên quan. Người không được xả ra bất kỳ tài sản sắc tố nào khác trên hoa dao có chút chút mật, không đủ một bữa ăn ngon, thế mà, trẻ em không biết, tham ngọt bạch vào, tất cả sẽ được tai họa lát mỏng.

II. LƯỢC GIẢI

Tài, sắc, danh, thực, thùy là ngũ giáo hạ đẳng sa sa hóa con người, và chương này, Đức Phật đề cập đến tài, sắc (còn thực và thùy được đề ở chương 3 rồi, nên chương này sẽ không đề cập nữa) và đề cập chúng như một từ trùng lặp, không phân biệt tài liệu riêng.

Theo quan điểm của nhà Nho, tiền tài được xem như không có giá trị, trái lại đạo đức được đề cao trên hết: “Tiền tài như phấn thổ, nhân nghĩa tợ thiên kim”. Họ quan niệm tiền tài như đất, như phân, còn nhân, nghĩa, lễ, trí, tín tức ngũ sắc thường, giá trị đến ngàn vàng. Đối với Đức Phật, chúng ta không thấy Ngài nhận xét gì về tiền tài, mà dưới cái nhìn sâu xa của Ngài, chúng là một thứ trụy lạc lạc con người nếu người sử dụng với mục tiêu sa đọc. Trong giới luật của hàng xuất gia, Đức Phật cấm tuyệt đối không cho hàng xuất gia cầm giữ tiền bạc của báu, vì ôm giữ tiền bạc, tinh thần chúng ta có thể được chi phối, lo ra, mà không lo trau dồi phạm hạnh . Đối với hàng Phật tử tại gia, Đức Phật vẫn giảm bớt nhiều hình thức để cho mọi người có một nếp sống chánh mạng, chánh nghiệp. Nghĩa là tiền tệ kiếm sống phải hợp pháp, chứ không phải trộm cắp, lừa lọc, man trá. Như vậy cũng có nghĩa là Ngài không tầm nhìn, kỵ binh tiền tài, mà chỉ cấm kỵ tiền tài phi nghĩa. Như vậy, tại sao ở đây Đức Phật lại dạy rằng tiền tài hệ liên cảm con người? Chúng tôi có thể giải thích như sau: 1/ Đối tượng giáo dục chính yếu ở đây có thể là hàng xuất gia. Và điều lệ hoàn toàn phù hợp với những điều khoản truyền thống Ngài quy định (giới thứ 10 của Sa di và giới … trong 90 đơn đọc của Tỳ kheo). 2/ Cũng có thể là giáo dục chung cho cả hai đối tượng xuất khẩu và tại gia. Xuất gia như đã nói. Còn tại gia, thì chúng ta phải hiểu rằng ở đây ý của Đức Phật muốn nhấn mạnh: giàu sang làm người ta khó học đạo như ở điều 2 chương 12, Đức Phật đã dạy: “Giàu sang mà học đạo là một điều vô cùng khó”. Do đó, Đức Phật nói tiền tài hệ con người là hệ cảm với nghĩa này. Tức là sự giàu có làm con người chỉ đam mê mê thú vui vật chất tầm thường của thế tục mà không biết tìm những nguồn vui tinh thần như nghệ và học hỏi chánh pháp của Đức Phật.

Một phần quan trọng khác mà Đức Phật muốn nêu rõ ở đây là tác hại của sắc giáo dục. Chính sắc dục mới là nhân tố liên lụy con người. Trong các kinh, Đức Phật mô tả ái dục là nguyên nhân tập khởi mọi đau khổ, vì tính chấp thủ (chấp pháp) của nó:

“ Ẩn các Tỳ kheo, ái là đau tập khởi.”[1]

Một đoạn kinh khác, Đức Phật còn biết sắc dục là đầu mối của dây xích bất thiện: “Do duyên sắc giáo dục nên tìm cầu. Do duyên tìm cầu nên có tham khảo. Do tham gia nên có nhúng trước đó. Do deep before nên có tham số xan. Do xan tham nên có bảo thủ, chấp trượng đấu tranh, nói lời gián ngữ, vọng ngữ, rất nhiều ác độc, bất chấp pháp khởi động lên từ đây.”[2]

Cả hai đoạn kinh vừa nêu trên đều xoáy vào tác hại nguy hiểm của sắc dục hạ nguy gây đau đớn cho người. Và ngay cả các kệ Pháp Cú, Đức Phật cũng khẳng định như vậy:

“Ai sống đời này, bị sắc dục cưỡng bức, khổ sẽ tăng trưởng, như cỏ bi gặp mưa.”[3] Như chúng ta biết, nếu cỏ bi gặp mưa nó sẽ phát triển, trưởng thành nhanh chóng thì ai bị hệ tình cảm cũng vậy, sẽ phát triển, tăng nhanh chóng trong các điều kiện pháp lý. Do đó, muốn ngăn chặn mọi nguyên nhân đau khổ, nhất thiết và trước phải thắt dây ái:

“Như cây bị siết chặt, gốc chưa tổn hại vẫn bền, ái ngộ chưa, đau khổ này vẫn sinh hoài.”[4]

Dây ái dục chưa chặt mà muốn an lạc, thì dầu có muốn vẫn phải luân hồi:

“Người đời thích sắc dục, ưa thích các hỷ lạc. Tuy mong cầu an lạc, họ vẫn phải sinh già.”[5]

Đó là sự thật. Chất ngọt của ái dục thì ít, đau khổ của nó thì nhiều. Biết vậy mà còn nhảy vào sắc giáo dục, Đức Phật cho đó là hành động vi của những kẻ chưa trưởng thành thành nhân cách, chưa trưởng thành trí tuệ, mặc dù tuổi đã lớn. Và giảm đau khổ vào cơ thể là một điều kiện không thể tránh khỏi.

“Người không xả được tài sắc, ăn mặc khác trên phong cách dao có chút chút bí mật không đủ một bữa ăn ngon, thế mà trẻ em không biết, tham ngọt bạch tuộc sẽ được tai họa lát viền”. Như vậy, cũng có nghĩa là chất ngọt ngào của sắc dục, chất đau khổ đã hiện diện quanh vùng, như hình với bóng không tách rời nhau trong sự hình thành và tồn tại.

[1]  Tăng Chí  II, tr. 402.

[2]  Tăng Chí  III, tr. 236.

[3] Dhp.335.

[4] Bài 33.

[5] Dhp.341.