Cuộc Tìm Đạo
Bắt Đầu
Nhạc rừng tấu khúc hoan ca
Đón Sa Môn Tất Đạt Đa đăng trình
Áo quần sang trọng trên mình
Khó coi với kẻ tu hành lang thang
Gặp tay săn thú đi ngang
Chàng bèn đề nghị đôi đàng đổi trao
Quần thô, áo vải mặc vào
Đơn sơ trang phục, thanh cao tâm hồn
Trèo đèo, lội suối, băng nguồn
Tìm thầy học đạo dập dồn buớc chân,
Mọi người tiếp đãi ân cần
Nhìn chàng thầm nghĩ: “Vĩ nhân khác người
Vẻ cương quyết, mặt sáng ngời
Chắc mau chứng đạo giúp đời mai sau”
Sa Môn trong những ngày đầu
Gặp thầy, học đạo, nhưng đâu thỏa lòng
Đâu như ý nguyện hằng mong
Nghĩ mình cần phải đi vùng xa xa.
Nghe vương quốc Ma Kiệt Đà
Có thầy truyền đạo thật là giỏi giang
Chàng bèn vội vã tìm sang
Đến thành Vương Xá của vương quốc này
Kinh đô cung điện đẹp thay
Các quan nhìn thấy báo ngay về triều:
“Có nhà đạo sĩ rất nghèo
Nhưng sao có vẻ cao siêu, thánh hiền
Mặt cương nghị, dáng oai nghiêm
Ánh vàng kỳ diệu tỏa trên thân người!”
Vua nghe vội vã triệu mời
Cùng chàng đàm luận việc đời gần xa
Nhà Vua Tần Bà Sa La
Nghe chàng nói chuyện rất là mến thương
Vua khâm phục nói cùng chàng:
“Trẫm càng tiếp xúc lại càng quý thay
Xin ngài ở lại nơi đây
Giúp ta cai trị nước này yên vui!”
Chàng từ chối, vội trả lời:
“Đại Vương thông cảm cho người đi tu
Tôi từng từ bỏ ngôi Vua
Du hành mong gặp minh sư chốn này!”
Vua nghe cung kính chắp tay:
“Lên đường xin chúc ngài đầy cơ may
Tìm ra chân lý mai này
Vui lòng trở lại chốn đây giúp người
Dù thành, dù bại đường đời
Cũng xin trở lại, ta thời ước mong!”
Sáu Năm
Chiến Đấu
Hành trình tiến bước ung dung
Đưa chân chàng đến khu rừng đẹp thay
Nhiều người tụ tập nơi đây,
Chàng vui học đạo với thầy tài ba
Hai thầy tên A La La,
Uất Đầu Lam Phất thiết tha dạy đời.
Một thời gian ngắn qua rồi
Chàng thông hiểu hết những lời đạo sư
Chưa thỏa nguyện, vẫn suy tư
Nhủ lòng: “Ta phải tự tu một mình
Tìm ra chân lý quang vinh!”
Chàng bèn tiếp cuộc hành trình xa thêm.
Vượt dòng sông Ni Liên Thuyền
Vào khu rừng rậm ở bên kia bờ
Nơi gần đất thánh Ca Da
Trong rừng chàng gặp năm nhà khổ tu
Năm anh em Kiều Trần Như
Tu theo phương pháp giày vò xác thân
Nói rằng: “Người chốn dương trần
Càng nuông thân xác, càng gần khổ đau
Giờ tu ép xác cho mau
Còn chi đau khổ, còn đâu muộn phiền!”
Chàng nghe hợp lý theo liền
Thực hành khổ hạnh triền miên chẳng nề
Chân đau, lưng mỏi, thân tê
Mùa đông lạnh buốt, mùa hè nóng thiêu
Ngồi yên một chỗ sớm chiều
Ít ăn, ít ngủ nom tiều tụy thay!
Để rồi thức suốt đêm ngày
Người đầy bụi bẩn, thân gầy trơ xương.
Thời gian qua, sáu năm trường
Nhớ ngày quyết chí tìm đường xuất gia
Hai mươi chín tuổi xa nhà
Sáu năm khổ hạnh trôi qua chốn này
Ba mươi lăm tuổi giờ đây
Vẫn chưa giải thoát, còn đầy u minh.
Trước kia khi ở hoàng thành
Ngục tù lạc thú vây quanh nhốt người
Sai lầm phung phí cuộc đời
Đến khi lặn lội tìm nơi tu hành
Hang sâu, núi thẳm, rừng xanh
Khổ tu hành hạ thân mình đớn đau
Nào ngờ kết quả gì đâu
Cả hai nếp sống trước sau sai lầm
Mục tiêu chân lý muốn gần
Con đường “trung đạo” ta cần theo ngay
Uống ăn giữ sức hàng ngày
Thân kia sạch sẽ, tâm này tịnh thanh
Lắng sâu thiền định ý mình
Nhận chân sự vật ở quanh rõ ràng.
Sa Môn lê bước nhẹ nhàng
Tìm ra sông tắm, sóng vàng reo vui
Trần gian bụi bậm sạch rồi
Thân gầy sức yếu nghỉ ngơi ven bờ.
Cúng Dường
Có gia đình nọ chăn bò
Sống trong làng nhỏ cạnh khu rừng già
Vợ tên là Tu Già Đa
Con trai khoẻ mạnh sinh ra đầu lòng
Nàng vui thỏa nguyện cầu mong
Nên nay mang sữa vào trong khu rừng
Tạ ơn, cúng các vị thần
Đang đi nàng thấy hiện dần từ xa
Bóng Sa Môn Tất Đạt Đa
Gốc cây ngồi nghỉ, xem ra khác người
Tuy gầy yếu vẫn sáng tươi
Ngạc nhiên nàng nghĩ: “Chắc ngài ngồi đây
Thần linh ngự trị rừng này!”
Nàng bèn dâng cúng sữa ngay trước người.
Sa Môn mở mắt lòng vui
Từ từ uống sữa, mỉm cười tạ ơn
Sữa làm sức khoẻ khá hơn
Sa Môn khẽ nói: “Cúng dường quý thay
Thân ta khoẻ mạnh lại ngay
Chẳng là thần thánh, ta đây là người
Đi tìm chân lý cao vời
Tìm đường diệt khổ, giúp đời thăng hoa!”
Thấy Sa Môn Tất Đạt Đa
Tắm sông, ăn uống như là bỏ tu
Năm anh em Kiều Trần Như
Bàn nhau tìm cách rời khu rừng này
Đến Ba La Nại gần đây
Vào vườn Lộc Uyển, thân gầy khổ tu.
Sa Môn ở lại rừng xưa
Quyết theo đường đạo mình vừa mở ra.
Cuộc Chiến Đấu
Vĩ Đại
Vượt sông hướng tới nẻo xa
Tìm nơi thiền định thiết tha giúp đời
Gặp người đang gánh cỏ tươi
Sa Môn xin cỏ lót nơi ngồi thiền
Gốc cây bóng rợp êm đềm
Bồ Đề vươn nhánh gần bên đón chào
Phút giây trọng đại biết bao
Đồng hoang yên tĩnh, trời cao trong lành
Trợ duyên cho kẻ tu hành
Kiết già ngồi gốc cây xanh giữa đồng
Mặt quay nhìn về hướng Đông
Hai bàn tay đặt trên lòng bàn chân
Phát lời thệ nguyện quyết tâm:
“Cho dù phải bỏ xác thân chốn này
Quyết không rời khỏi nơi đây
Nếu không đắc đạo một ngày tương lai!”
Chư thiên rộn rã mừng vui
Rằm tháng Tư đẹp tuyệt vời hôm nay.
Thời xưa truyền thuyết cho hay
Có nhiều thế lực mang đầy xấu xa
Thường hay quấy nhiễu tâm ta:
“Tham lam, sân hận, mê mờ ngu si
Và ganh tỵ, với hồ nghi”
Cùng bao tội lỗi chuyên đi kết bè
Chuyên gieo độc hại gớm ghê
Gây ra phiền não, mang về bất an
Gọi tên chung là Ma Vương,
Ma Vương phẫn nộ tìm đường cản ngăn
Tìm đường quấy phá Sa Môn
Tạo ra trận bão kinh hồn bủa vây
Cuồng phong tàn phá quanh đây
Nhưng riêng cảnh vật dưới cây Bồ Đề
Nhờ thiền, mãnh lực mọi bề
Cho nên yên ổn chẳng hề hấn chi.
Yêu ma nọ, quỷ sứ kia
Bèn dùng tên độc bắn đi căm thù
Nhưng tên bay đến người tu
Thành sen muôn cánh từ từ nhẹ rơi.
Quỷ ma đổi cách phá người
Biến thành gái đẹp lả lơi gợi tình
Múa ca uốn éo thân hình
Như khơi lại thú cung đình trước kia,
Sa Môn thiền định uy nghi
Quỷ yêu tội lỗi dễ gì chuyển lay.
Ma Vương thất bại chua cay
Âm mưu lần cuối ra tay phá người
Một mình xuất hiện, thốt lời
Nửa như chế giễu, nửa thời khuyên can:
“Này ông thái tử vĩ nhân
Tưởng mình là kẻ tuyệt luân hơn người
Mất hai mươi chín năm trời
Bản thân hưởng lạc ở nơi cung đình
Sáu năm hành hạ xác mình
Thân gầy, sức yếu tu hành ích chi
Giờ đây thiền định ngu si
Đạo vàng khó đạt, dễ gì cầu mong
Ai là nhân chứng cho ông
Rằng đường tu sẽ thành công hơn đời?”
Ma Vương nhạo báng nặng lời
Dễ đâu lay chuyển ý người vững tin
Sa Môn tay phải nhấc lên
Đưa ra mặt đất, chấm liền xuống đây:
“Chứng nhân là thế gian này!”
Đúng! Bao nhiêu kiếp ngài thay dạng người
Khi nam, khi nữ luân hồi
Nhiều phen nghèo khó, lắm thời giàu sang
Khoan dung, nhẫn nhục, yêu thương
Tìm đường cứu khổ giúp hàng chúng sinh.
Ma Vương phá hoại bất thành
Như cơn ác mộng biến nhanh tức thời.
Sa Môn một bóng thảnh thơi
Mây mù quét sạch, bầu trời sáng trăng
Hương thơm ngan ngát không gian
Cõi trần cảnh vật sẵn sàng thăng hoa.
Thức Tỉnh
Giờ Sa Môn Tất Đạt Đa
Tập trung thiền định thật là thâm sâu
Sáng bừng trí tuệ rất mau
Nhận ra quá khứ trước sau kiếp người,
Khi đời này chấm dứt rồi
Thì đời sống khác tức thời tiếp theo
Chết là thân xác hủy tiêu
Rồi tìm thân mới đều đều tái sinh;
Ngài hay mọi việc tạo thành
Mọi nhân hiện tại chúng sinh gieo trồng
Sẽ gây hậu quả chập chùng
Sướng hay là khổ liền trong nhiều đời;
Ngài hay tất cả kiếp người
Tương quan mật thiết tuyệt vời cùng nhau
Tâm bừng chân lý thâm sâu
Thấu nhìn muôn vật nhiệm mầu ở quanh
Mặt trời, sao, các hành tinh
Ngân hà vũ trụ hiện nhanh trong thiền;
Nhận ra mọi thứ kết liên
Kết từ hạt bụi kết lên sao trời
Luôn luôn mọi vật đổi dời:
Sanh rồi lại diệt, diệt rồi lại sanh
Thành rồi hoại, hoại rồi thành
Việc gì cũng có ngọn ngành nguyên nhân;
Ngài nhận ra khắp dương trần
Dâng đầy phiền não, ngập tràn khổ đau
Vì ham lạc thú cùng nhau
Cội nguồn đau khổ ai đâu tỏ tường,
Rõ đâu vạn vật vô thường
Cho nên mù quáng tìm đường hại nhau
Để mong thỏa mãn trước sau
Biết bao dục vọng mưu cầu xấu xa
Tiếc thay danh, lợi kiếm ra
Chẳng mang hạnh phúc cho ta lâu bền
Mất còn, còn mất triền miên
Cớ sao tranh cướp kiếm tìm loay hoay,
Hận thù oán ghét tràn đầy
Chẳng gieo an lạc lại gây muộn sầu,
Đây là chân lý nhiệm mầu
Con đường chấm dứt khổ đau kiếp người.
Nếu ai ngộ được như ngài
Ngừng ngay dục vọng, dứt ngay oán hờn
Muôn lòng chan chứa tình thương
Bình an, hạnh phúc trăm đường hoan ca.
Khi Sa Môn Tất Đạt Đa
Suốt thông mọi lẽ, thật là vui thay
Vô minh tăm tối tan ngay
Khắp châu thân bỗng toả đầy hào quang
Chẳng còn là kẻ bình thường
Mục tiêu giác ngộ vẻ vang đạt thành
Ngài thành Phật của chúng sinh
Nụ cười thanh tịnh, thân hình an nhiên.
Phật thành đạo. Ngài xả thiền.
Bình minh ngời sáng, thiên nhiên rực hồng
Vừng dương ló dạng phương Đông
Ánh dương chói lọi ruộng đồng bao la
Đón chào Đức Phật Thích Ca
Núi đồi ngan ngát hương hoa thơm lừng
Gần xa vạn vật vui mừng
Nhạc trời réo rắt, chim rừng líu lo
Mây giăng rực rỡ sắc phô
Cầu vồng ngũ sắc điểm tô ngang trời
Cảnh quan kỳ diệu tuyệt vời
Khắp nơi sửng sốt, mọi người ngạc nhiên.
Chọn Người
Dạy Đạo
Nguồn vui dào dạt vô biên
U minh dứt hết, não phiền tiêu đi
Phật ngồi dưới gốc Bồ Đề
Tháng ngày suy tưởng nghĩ về niềm vui
Về chân hạnh phúc tuyệt vời
Mà ngài vừa đạt trong thời gian qua
Phật suy nghĩ thấy xót xa,
Chúng sanh tăm tối khó mà khổ tu
Chi bằng mình cứ ẩn cư
Hưởng nguồn an lạc riêng tư một mình.
Chợt trong tâm vọng âm thanh:
“Thế gian đau khổ ngài đành quên sao
Chúng con ao ước từ lâu
Xin ngài chỉ dạy đạo mầu chờ mong!”
Phật nghe chợt nghĩ trong lòng:
“Đường tìm chân lý vô cùng chông gai
Kiên trì, tinh tấn lâu dài
Cần nhiều nghị lực, mấy ai theo cùng!”
Trong tâm vọng tiếng vang lừng:
“Chúng con chịu cảnh mịt mùng tối tăm
Nhưng không quá đỗi mê lầm
Nhiều người có thể học chân lý này!”
Phật do dự ít phút giây
Chợt đâu hình ảnh trước đây hiện về
Đám hoa sen ở đầm kia
Nhiều cây ngập nước khó bề trồi lên
Nhưng nhiều cây vượt phía trên
Vươn cao nở những cánh sen sáng ngời
Ngoài ra một số chơi vơi
Vật vờ mặt nước, nổi trôi tứ bề,
Chúng sinh nào có khác gì
Nhiều người bể khổ bến mê ngập chìm
Nào đâu vươn được lên trên
Khó bề cứu vớt khỏi miền u minh,
Nhiều người đã tiến bộ nhanh
Bến bờ giải thoát tu hành tới nơi
Như sen nở dưới mặt trời
Vươn cao mặt nước, xa nơi bùn lầy,
ưu tiên truyền đạo giờ đây
Khai tâm những kẻ loay hoay tìm đường
Như sen mặt nước đang vươn
Cần khai lối đạo ngát hương thơm này.
Mỉm cười Phật nói: “Lành thay!
Dĩ nhiên ta sẽ chỉ bày thế nhân
Đường diệt khổ, bước tu thân
Ta nay thành đạo, quyết tâm giúp người
Nhưng người phải nhớ ở đời
Tự mình cố gắng giúp nơi chính mình
Phật nào cứu được chúng sinh
Chúng sinh phải tự cứu mình trước thôi
Chịu nghe giáo pháp cao vời
Trước khi trông cậy vào nơi Phật Đà,
Ai mà tìm đến với ta
Nhiệt tình học hỏi, thiết tha tu hành
Tinh thần rộng mở, tâm thành
Ta vui chỉ dạy chúng sinh đạo mầu!”
Phật thầm nghĩ lúc bắt đầu
Nên đi giáo hóa ai mau thấm nhuần,
Nghĩ về thuở trước có lần
Bao năm học đạo nhọc nhằn trôi qua
Với hai thày A La La
Uất Đầu Lam Phất lúc xưa dạy ngài
Giờ đây họ đã qua đời,
Phật bèn nghĩ đến năm người khổ tu
Năm anh em Kiều Trần Như
Cùng tu ép xác lúc xưa với ngài
Giờ đây đang ở Vườn Nai
Gần Ba La Nại đất trời linh thiêng
“Ta tìm dạy họ đầu tiên!”
Phật đi đến đó để truyền đạo ngay.
Lời Dạy Đầu Tiên
Phật đi chậm rãi nhiều ngày
Qua làng, qua trại. Dáng ngài trang nghiêm
Tướng cao lớn, vẻ dịu hiền
Như gây an lạc khắp miền thôn trang
Dù nghèo hèn, hoặc giàu sang
Phật đều quý trọng ngang hàng như nhau
Tình thương bình đẳng trước sau
Như mưa tưới khắp hồ ao, ruộng đồng.
Vườn Nai rực rỡ ánh hồng
Đón chào Đức Phật khẽ dừng bước chân
Riêng năm đạo sĩ bảo thầm:
“Chẳng nên tiếp đón ân cần làm chi
Sa Môn này đã bỏ đi
Bỏ tu khổ hạnh, đáng gì để tâm!”
Nhưng khi Đức Phật tới gần
Nhận ra hình tướng muôn phần oai nghiêm
Họ bèn tự động đứng lên
Đón chào cung kính giữa miền cỏ hoa:
“Hoan nghênh bạn Tất Đạt Đa
Giờ đây trở lại thật là tốt thay
Mình cùng tu học nơi này
Cùng tu khổ hạnh như ngày xưa thôi!”
Phật bèn cảm tạ đôi lời
Nghiêm trang khẽ nói: “Các người hiểu ta
Hiện nay ta đã khác xa
Không còn là Tất Đạt Đa nữa rồi
Danh xưng đó chẳng hợp thời!”
Năm người hỏi lại: “Gọi ngài là chi?”
Phật bèn giảng: “Hãy nhìn kia
Chúng sinh trần thế u mê ngủ vùi
Vô minh che phủ khắp nơi
Nay ta thức tỉnh giữa đời tối tăm
Tìm ra chân lý muôn năm
Những người giác ngộ gọi bằng Phật thôi!”
Với lòng thành kính tuyệt vời
Cả năm đạo sĩ thốt lời cầu xin:
“Kính mong Đức Phật tôn nghiêm
Đưa đường chỉ lối về miền thanh cao
Xin ngài truyền dạy đạo mầu
Cho đời giác ngộ được mau như ngài!”
Tứ Diệu Đế
Nhận lời xin của năm người
Phật hoan hỉ thuyết pháp bài đầu tiên
“Chuyển Pháp Luân” ngài giảng liền
Chuyển “Bánh Xe Pháp” vừa tìm được ra
“Pháp” là chân lý cao xa
Phật lên tiếng nói: “Ngẫm ra ở đời
Bốn điều chân lý tuyệt vời
Là “Tứ Diệu Đế” con người chớ quên
Bốn điều cao cả vô biên
Đưa ta ra thoát khỏi miền u mê:
– Một là “Khổ Đế” não nề
Đây là chân lý nói về khổ đau
Cuộc đời bất hạnh trước sau
“Sinh, lão, bệnh, tử” tiếp nhau xoay vần
Người theo lạc thú đuổi săn
Cuối cùng còn lại vết hằn đau thương,
Dù cho thoả mãn mọi đường
Cuối cùng sẽ lại chán chường trống không
Chẳng bao giờ thật hài lòng
Khó cầu hạnh phúc, khó mong an bình.
– Hai là “Tập Đế” phát sinh
Nguyên nhân “Khổ” của đời mình là đây
Khi ta chất chứa tâm này
Chứa nhiều dục vọng, chất đầy tham lam
Khổ đau kéo đến dễ dàng
Tựa như người có bạc vàng đầy kho
Đắm say giữ của bo bo
Lòng tham ái đó khiến cho khổ đời
Quẩn quanh suy nghĩ rối bời
Gây ra phiền não cho người biết bao
– Ba là “Diệt Đế” dứt mau
Tìm đường diệt hết khổ đau tận nguồn,
Khi ta gột sạch trong tâm
Diệt trừ dục vọng, tham lam hết rồi
Khổ đau sẽ chấm dứt thôi
An bình, hạnh phúc ta vui vô cùng
– Bốn là “Đạo Đế” con đường
Giúp ta rũ sạch chập chùng khổ đau
Con đường “Trung Đạo” theo mau
Con đường ở giữa hai đầu cực đoan:
Một đầu hưởng lạc thế gian
Đam mê, say đắm hưởng tràn chẳng ngưng
Một đầu khổ hạnh vô cùng
Ép thân, hành xác thảm thương nhọc nhằn.
Bát Chánh Đạo
Đường “Trung Đạo” đẹp vô ngần
Con đường tám nhánh muôn phần tịnh thanh
Theo “Bát Chánh Đạo” nhiệt thành
Đạt mau Giác Ngộ, nhập nhanh Niết Bàn,
Bát chánh đạo, tám nẻo đường
Đưa ta theo lối ánh vàng thênh thang:
“Nhận chân sự vật đàng hoàng,
Nghĩ suy chín chắn, nói năng chân tình,
Luôn luôn làm chuyện quang minh
Gian tham, trộm cắp, sát sinh tránh đường,
Không theo nghề nghiệp bất lương,
Siêng năng tinh tấn noi gương tốt lành,
Giữ cho đầu óc tinh anh
Những điều chân chánh nghĩ rành chẳng quên,
Tập trung tư tưởng vững bền
Khiến cho trí tuệ sáng lên rạng ngời”
Theo “Bát Chánh Đạo” tuyệt vời
Hưởng nguồn hạnh phúc! dứt đời khổ đau!
Sau khi nghe giảng đạo mầu
Cả năm đạo sĩ cùng nhau vui mừng
Nhận ra chân lý tột cùng
Xin làm đệ tử một lòng vững tin.
Năm người đệ tử đầu tiên
Quyết theo lối đạo, quyết tìm đường tu
Thỉnh cầu Đức Phật nhân từ
Dẫn đường chỉ lối tới bờ thơm hương.
Đạo Vàng
Sáng Tỏ
Kể từ khi đó Đạo Vàng
Theo chân Đức Phật lên đường độ sinh
Địa cầu như rạng bình minh
Phật đi thuyết pháp nhiệt tình khắp nơi
Khéo tìm cách, khéo lựa lời
Giúp bầy con trẻ, giúp người bình dân
Phật mang chuyện dễ vô ngần
Tìm phương giảng dạy xa gần hiểu mau,
Với người có kiến thức cao
Phật bèn phân tích trước sau kỹ càng,
Có người Phật dạy nhẹ nhàng
Lặng thinh và chẳng nói năng một lời.
Nhưng bài thuyết pháp tuyệt vời
Ngài nêu gương sáng sống đời thanh cao
Phật luôn rộng lượng biết bao
Sáng ngời đạo đức, dạt dào từ bi,
Dạy người điên loạn, ngu si
Phật luôn kiên nhẫn hướng về chúng sinh.
Dần dà hương đạo lan nhanh
Rất nhiều đệ tử tâm thành xin theo
Thiện nam, tín nữ mừng reo
Ngợi ca Đạo Pháp, kính yêu Phật Đà
Dù tại gia, hay xuất gia
Mọi người đủ hạng thiết tha tu hành
Không phân đẳng cấp riêng mình
Như lời Phật dạy: “Sông thành biển khơi!
Các sông lớn nhỏ khắp nơi
Khi tuôn vào biển tức thời hòa nhau
Cùng chung vị mặn trước sau
Cùng tên biển cả, chung mầu đại dương!”
Những Lời
Tán Dương
Một hôm có kẻ tán dương:
“Thế Tôn vĩ đại, phi thường lắm thay
Bậc Thầy hiếm có xưa nay!”
Phật nghe bèn dạy: “Đời này chớ nên
Vì ta phí sức ngợi khen
Đừng vì kính trọng mà tin nhiệt thành,
Hãy do chính bản thân mình
Mang lời ta dạy thực hành thử xem
Thấy rằng đúng hãy nên tin
Tin rồi nhờ Pháp qua miền u mê!”
Phật còn khiêm tốn nhiều bề
Ví von Phật Pháp như bè qua sông,
Như ngón tay chỉ mặt trăng
Vạch ra chân lý, chỉ đường cho theo,
Đã là bè tất có nhiều
Thuyền, bè đủ loại cùng chèo qua sông,
Đã là ngón chỉ mặt trăng
Tất nhiên nhiều ngón tay cùng chỉ lên,
Đi tìm chân lý vững bền
Nhiều đường, lắm nẻo chẳng riêng Đạo mình!”
Rồi ngài thêm: “Hỡi chúng sinh
Còn nhiều vị đáng tôn vinh ở đời
Còn nhiều giáo chủ khắp nơi
Với nhiều giáo pháp giúp người lành thay
Chớ chê bai các vị này
Hãy lo nhiệm vụ tu ngay thân mình!”
Thuyết Pháp
Tại Trúc Lâm
Thời gian lần lượt trôi nhanh
Một ngày Đức Phật nhớ tình Vua xưa
Nhớ Vua Tần Bà Sa La
Nơi thành Vương Xá thiết tha mong chờ,
Phật bèn trở lại thăm Vua
Dẫn theo đệ tử an cư trên đồi
Ngày ngày thuyết pháp giúp đời
Vua và dân được nghe lời gấm hoa
Bà con nô nức gần xa
Xin quy y Phật thật là đông vui,
Vua bèn cùng một số người
Cúng dâng Đức Phật một nơi tốt lành
Trúc Lâm vườn rộng cây xanh
Làm nơi thuyết pháp giữa thành đông dân,
Bà con nghe pháp vui mừng
Oai danh Đức Phật vang lừng lan xa.
Đề Bà Đạt Đa
Người em Đề Bà Đạt Đa
Nghe danh Đức Phật tỏ ra ganh ngầm
Tìm thêm kẻ xấu kết thân
Âm mưu hại Phật chẳng ngần ngại chi.
Một lần tại mỏm núi kia
Phật đang thiền định bỗng nghe vang ầm
Trên cao có kẻ bất nhân
Hè nhau lăn đá ác tâm hại người
May thay tảng đá vỡ đôi
Lăn sang hai phía, Phật ngồi bình an.
Một lần Đức Phật đi ngang
Ghé thành Vương Xá y vàng uy nghi
Có vài đệ tử cùng đi
Bọn gian hay biết nên về bàn nhau
Mua voi, cho uống rượu vào
Rồi dùng cây đánh, voi nào chịu yên
Voi say lồng lộn điên lên
Bọn gian vội thả voi trên đường làng
Gần nơi Đức Phật đi ngang
Mong voi dẫm chết phái đoàn thầy tu,
Mọi người chạy trốn âu lo
Phật không hoảng sợ, lòng từ phô ra
Tình thương sức mạnh thăng hoa
Voi say cảm nhận bao la tâm hiền
Hết hung hăng, hết cuồng điên
Từ từ đến Phật quỳ bên chân ngài,
Xoa đầu voi, Phật khoan thai
Dạy hàng đệ tử: “Lành thay tâm từ
Thù không diệt được hận thù
Nhưng tiêu tan với tâm từ bao la!”
Về sau liên tiếp xảy ra
Tai ương cho chính Đề Bà Đạt Đa
Trước khi chết, rất thiết tha
Ăn năn, hối lỗi tuy là thành tâm
Cầu xin gặp Phật một lần
Nhưng vì nghiệp ác bội phần từ lâu
Chết nào gặp Phật được đâu
Đọa vào địa ngục khổ đau cực hình,
Gieo nhân ác, ác hại mình
Tiếp trong nhiều kiếp thật tình thảm thương.
Trở Về
Quê Hương
Một ngày Đức Phật lên đường
Về thăm lại chốn quê hương của mình
Ca Tỳ La Vệ đẹp xinh
Nghe tin chuẩn bị linh đình vui tươi
Đón chân Đức Phật tới nơi
Cùng đoàn đệ tử đông người đi theo
Mọi người sung sướng hò reo:
“Bây giờ thái tử kính yêu là Thầy
Vị Thầy cao quý về đây
Kinh thành rộng mở vòng tay đón chào!”
Vua cha Tịnh Phạn tự hào:
“Thật là vinh dự lớn lao vô cùng!”
Vua cha nôn nóng trong lòng
Nhiều năm xa cách luôn mong con về
Nên sai người phóng ngựa đi
Dò la xem thử có gì lạ không,
Cận thần phóng ngựa đi xong
Hôm sau trở lại hoàng cung tâu bày:
“Phật và đệ tử tại đây
Sáng ôm bình bát hàng ngày xin ăn!”
Vua nghe tức giận vô vàn:
“Con nhà vương giả thành chàng ăn xin
Thật là nhục nhã vô biên
Phải mau ngăn chặn kẻo thêm muộn sầu!”
Vua theo hầu cận dẫn đầu
Nhắm nơi con ở phóng mau đi liền,
Tới nơi thấy dáng con hiền
Giờ đây thái tử trở nên Phật rồi
Hào quang rạng rỡ sáng ngời
Nghiêm trang đệ tử cùng ngồi vây quanh
Vua tuy cảm động, hỏi nhanh:
“Con nghèo đến phải hạ mình xin ăn?”
Phật thưa: “Chẳng phải khó khăn
Đó là tục lệ con cần phải theo!”
Vua nghe nổi giận thêm nhiều
Quát lên: “Con chớ nói điều quàng xiên
Ta dòng Vua Chúa há quên
Mâm vàng, chén bạc sao nên nỗi này?
Ăn xin tục lệ lạ thay?”
Phật nghe lễ phép tỏ bày cùng Vua:
“Kính thưa cha, kể từ xưa
Cha dòng Vua Chúa đúng như vậy rồi!
Riêng con tu để giúp đời
Nay theo dòng dõi Phật thời trước đây
Hạ mình khất thực hàng ngày
Đây là tục lệ bậc Thầy đặt ra!”
Thưa xong Phật nắm tay cha
Vừa đi vừa nói ôn hòa, thâm sâu
Giảng Vua nghe đạo nhiệm mầu
Con đường chấm dứt khổ đau ở đời.
Sau khi nghe Pháp tuyệt vời
Muôn hàng châu ngọc, muôn lời gấm hoa
Niềm vui về với Vua cha
Vua khen: “Con quả tiến xa lạ lùng!
Xứng danh giáo chủ vô cùng
Bậc Thầy cao quý, đẹp lòng hoàng gia.
Cha đảnh lễ. Hãy nhận cha
Vào làm đệ tử. Thật là mừng thay!”
Thời gian Phật ngụ tại đây
Vợ, con Đức Phật lòng đầy thiết tha
Vợ là Da Du Đà La
Cùng con trai La Hầu La thỉnh cầu
Xin quy y, học đạo mầu
Xin làm đệ tử. Phật thâu nhận liền.
Phật lần lượt thâu nhận thêm
Bà dì kế mẫu lành hiền thuở xưa
Và nhiều người họ Thích Ca
Cùng làm đệ tử thật là đông vui.
Trưởng Giả
Cấp Cô Độc
Chỉ thăm quê ít ngày thôi
Tiếp đường truyền đạo Phật rồi lại đi
Đến thành Xá Vệ nước kia
Có Ông trưởng giả từ bi chân tình
Cấp Cô Độc rất tâm thành
Từ lâu ngưỡng mộ oai danh Phật Đà
Của riêng vàng bạc xuất ra
Mua vườn, xây cất tòa nhà thênh thang
Dùng làm tịnh xá khang trang
Rước ngài thuyết pháp giúp hàng chúng sinh.
Nơi đây Phật giảng nhiều kinh
Giảng về “bố thí” Phật minh định rằng:
“- Cúng dường Phật với chư Tăng
Tuy công đức lớn, không bằng quy y.
– Quy y Phật, Pháp, Tăng kia
Tuy công đức lớn, khó bì bản thân
Giữ dìn năm giới chuyên cần.
– Nhưng hay hơn nữa là tâm của mình
Lòng từ quán tưởng nhiệt tình.
– Tuy nhiên công đức chúng sinh hàng đầu
Là lo phát triển thật sâu
Tầm nhìn trí tuệ để mau biết rằng
Nào đâu sự vật thường hằng
Nay còn, mai mất, vô thường biết bao!”
Vua Tịnh Phạn Qua Đời
Sau khi thuyết pháp ít lâu
Tin Vua đau nặng chợt đâu báo về
Vội vàng Phật trở lại quê
Thăm Vua lần cuối trọn bề cha con
Thấy cha buồn bã, héo hon
Phật bèn thuyết pháp ôn tồn kề bên
Vua nghe trút hết não phiền
Vui tươi niệm Phật, nhẹ êm qua đời.
Tỳ Kheo Ni
Khi Vua Tịnh Phạn mất rồi
Nhiều người phái nữ cũng đòi xuất gia
Thoạt tiên Da Du Đà La
Rồi bà kế mẫu Phật Đà trước kia
Thỉnh cầu làm Tỳ Kheo Ni,
Phật đòi phái nữ thực thi tám điều
“Tám điều giới luật” phải theo
Giữa nam và nữ tỳ kheo hai đoàn.
Thời gian sau Phật lên đường
Ngài đi thuyết pháp bốn phương giúp đời.
Bốn Mươi Lăm Năm
Thuyết Pháp
Kể từ khi thành đạo rồi
Ba mươi lăm tuổi khắp nơi du hành
Phật đi giáo hóa chúng sinh
Làng quê in gót, thị thành đặt chân
Nêu gương bằng chính bản thân
Rạng ngời Trí Tuệ, sáng ngần Từ Bi
Khi thì đơn độc sớm khuya,
Khi cùng đệ tử cận kề một bên
Quanh năm, suốt tháng triền miên
Đạo vàng gieo rắc khắp miền xa xôi.
Riêng mùa mưa, ba tháng trời
Phật cùng đệ tử nghỉ ngơi trong chùa
Ngài vào kiết hạ an cư
Ở yên giảng đạo suốt mùa mưa thôi,
Bà con Phật tử khắp nơi
Kéo về nghe Pháp đông vui đạo tràng
Cúng dường Phật, cúng dường Tăng
Đua nhau tắm gội ánh vàng kính yêu,
Giọng ngài oai lực sớm chiều
Như sư tử rống, hải triều âm vang.
Những Ngày Cuối Cùng
Một ngày Phật dạy A Nan:
“Ta nay tuổi đã vào hàng tám mươi
Ta làm xong mọi việc rồi
Giúp người trí tuệ, giúp đời từ bi
Lúc này ta sẵn sàng đi
Chờ giờ viên tịch, tiếc chi thân tàn!
Hãy nghe kỹ! Này A Nan!
Đạo ta viên mãn vô vàn tốt tươi
Đúng như lời ước nguyện thôi
Bốn hàng đệ tử đủ rồi còn chi
Tỳ kheo với Tỳ kheo ni
Ưu bà tắc, ưu bà di thuận thành
Thay ta truyền bá đạo lành
“Bánh Xe Pháp” chuyển cho nhanh giúp đời.
Thân ta giờ yếu già rồi
Ta từng mượn nó trong thời gian qua
Làm xe chở Pháp đi xa
Nay xe mòn rã, chẳng qua vô thường!
Giờ ta muốn trở về thăm
Ca Tỳ La Vệ một lần cuối đây
Rồi ta viên tịch chốn này
Kinh thành nơi sống những ngày xa xưa!”
Nghe lời Phật nói bất ngờ
A Nan ngấn lệ khẽ thưa giọng buồn:
“Con xin kính bạch Thế Tôn
Xin ngài đừng bỏ chúng con giữa đường
Ngài đi đệ tử xót thương
Vắng ngài đệ tử biết phương nào về?”
Phật an ủi: “Khóc làm chi!
Chết là tất yếu, có gì lạ đâu
Ở đời sống chết liền nhau
Vô thường sự vật, chớ mau quên lời!
Khi ta từ giã cõi đời
Khắc ghi giáo pháp ở nơi tâm mình
Y lời ta dạy thực hành
Thay ta lời đó trở thành đạo sư
Đưa đường chỉ lối qua bờ
Ngát hương giác ngộ đợi chờ bấy lâu
Còn gì cần đến ta đâu
Thôi mau chuẩn bị cùng nhau lên đường!”
Phật cùng đệ tử thân thương
Đi về hướng Bắc, dặm trường bao la
Dừng chân ở Câu Thi Na
Một làng nhỏ bé không xa kinh thành.
Phật ngồi, đệ tử vây quanh
Cùng nhau nghỉ dưới cây xanh vườn làng
Phật quay qua nói A Nan:
“Đây nơi nhập diệt ta đang đợi chờ!”
Đệ Tử Cuối Cùng
Chợt đâu có một ông già
Tên là Tu Bạt Đà La trong làng
Đến xin gặp Phật hỏi han
Phật đồng ý tiếp dù đang mệt người.
Ông già thắc mắc thốt lời
Ưu tư xuất phát từ nơi tu hành
Phật bèn giảng dạy chân tình
Nghe xong ông lão thấy mình an vui
Dù là ngày cuối cuộc đời
Phật luôn cứu độ cho người trầm luân
Ông già sung sướng vô ngần
Xin quy y Phật ân cần thiết tha
Đồng thời xin được xuất gia,
Phật bèn đặc cách nhận là vị Tăng
Đất trời rực rỡ ánh vàng
Mừng người đệ tử vẻ vang cuối cùng.
Những Lời Dạy
Cuối Cùng
Phật sau đó tiến ung dung
Vào vườn nằm võng dưới từng lá hoa
Giữa hai thân cây Sa La
Muôn hoa trắng xóa nở ra đón ngài,
Vây quanh đệ tử trong ngoài
Sụt sùi khóc lóc có vài người thôi
Còn thì tất cả im hơi
Giữ tâm thanh tịnh nhìn ngài lặng yên.
Phật bèn nói giọng êm đềm
Những lời dạy cuối cất lên nồng nàn:
“Các con hãy nhớ kỹ càng
Những lời ta dạy đã hằng bao năm
Chính dục vọng, chính lòng tham
Nguyên nhân mang lại vô vàn đau thương
Cuộc đời biến đổi vô thường
Chớ nên tham đắm vấn vương vật gì!
Tu hành nỗ lực mau đi
Thân tâm thanh lọc sớm khuya nhiệt tình
Để mau giải thoát đời mình
Đạt chân hạnh phúc quang vinh trường tồn!”
Phật ngừng, rồi lại dạy luôn:
“Tự mình thắp đuốc tìm đường mà đi
Pháp ta truyền dạy xưa kia
Hãy dùng làm đuốc xa lìa bến mê
Bến bờ giác ngộ tìm về
Tự mình giải thoát! Chớ hề cậy trông!
Các con đừng có chờ mong
Đừng chờ giải thoát từ trong tay người!”
Phật
Nhập Niết Bàn
Dặn dò xong Phật khoan thai
Nghiêng về bên phải thân ngài nhẹ xoay
Đầu ngài đặt sát lên ngay
Trên bàn tay phải. Mắt đầy từ bi
Êm đềm khép lại đôi mi
An nhiên viên tịch, xa lìa trần gian.
Phật vừa nhập cõi Niết Bàn
Hoa Sa La rụng, muôn vàn cánh bay
Phủ lên thơm ngát vườn này
Tháng Tư âm lịch, hôm nay ngày Rằm
Trời cao vằng vặc bóng Hằng
Đêm nay soi tỏ ánh vàng gần xa.
Kim thân Đức Phật Thích Ca
Mọi người tẩm liệm thật là tôn nghiêm
Bẩy ngày sau được chuyển lên
Một ngôi chùa lớn để đem “trà tỳ”
Lễ hỏa thiêu Đấng Từ Bi
Theo như phong tục xưa kia xứ này.
Lửa châm nhưng chẳng cháy ngay
Chờ đệ tử lớn về đây lễ ngài,
Lễ vừa xong trước quan tài
Lửa kia bừng cháy tỏa dài linh thiêng
Một thời gian lửa lắng chìm
Sau khi đốt cháy hết kim thân ngài
Xương tro sót lại nơi này
Những viên xá lợi phơi bày quý thay!
Phân Chia Xá Lợi
Để Thờ
Quốc vương tám nước quanh đây
Nơi miền bắc Ấn của ngày xa xưa
Muốn mang xá lợi về thờ
Sẵn sàng gây chiến, ganh đua dành phần.
Cuối cùng có một hiền nhân
Thốt lời khuyên giải xử phân hợp tình:
“Hầu như suốt cả đời mình
Phật luôn dạy dỗ chúng sinh một điều
Chớ thù hận! Hãy thương yêu!
Nay ta gây hấn chẳng theo lời vàng
Phật vừa mới nhập Niết Bàn
Thế là phản bội phũ phàng lắm thay!
Hãy ngừng tranh chấp lại ngay
Hãy phân chia xá lợi này đều nhau
Thỉnh về xây tháp dài lâu
Tôn thờ xá lợi trước sau một lòng
Ghi ơn Phật đẹp vô cùng
Vị Thầy trí tuệ, tình thương dạt dào!”
Lời khuyên hợp lý biết bao
Quốc vương tám nước cùng nhau thuận lời.
Giáo Pháp
Vẫn Còn Tồn Tại
Phật Thích Ca đã qua đời
Ở bên Ấn Độ từ thời xa xăm
Hơn hai ngàn năm trăm năm
Nhưng lời Phật dạy vẫn nằm tim ta
Những lời giáo pháp gấm hoa
Dạt dào trí tuệ, chan hòa tình thương
Vượt thời gian, vượt biên cương
Ngàn đời tiếp nối, bốn phương lưu truyền.
Ai mà giữ vững lòng tin
Muốn theo ánh đạo, muốn tìm nguồn vui
Muốn trừ nỗi “khổ” ở đời
Hãy mau thực hiện những lời Phật ban.
Hận thù, ích kỷ, tham lam
Chúng sinh tận diệt dễ dàng quản chi.
Nương theo giáo lý từ bi
Tới bờ giải thoát còn gì lo âu,
Sáng soi trí tuệ nhiệm mầu
Thân tâm an lạc khác đâu Phật Đà,
Theo đường Phật chỉ dạy ta
Chúng sinh thành Phật, thăng hoa kiếp người,
Nhập hàng Giác Ngộ tuyệt vời
Cũng mang an lạc cho đời quang vinh!
Cầu mong tất cả chúng sinh
Luôn luôn hạnh phúc, an bình gần xa!
Toàn lời đức Phật Thích Ca
Tóm trong bài kệ thật là đơn sơ:
“Chớ làm điều ác bao giờ
Làm điều lành tốt người chờ, người mong
Giữ tâm, giữ ý sạch trong
Là lời Phật dạy ghi lòng chớ quên!”
Phụ Chú
1) Đại Hội Phật Giáo Thế Giới họp tại Tokyo (Nhật Bản) năm 1952 đã thống nhất:
– Đức Phật Thích Ca đản sinh năm 624 trước TL, nhập niết bàn năm 554 trước CN.
– Phật lịch được tính từ năm Đức Phật nhập niết bàn: 554 trước CN.
Đến Đại Hội Phật Giáo thế giới họp tại Phnom Penh (Kampuchia) thống nhất ngày đản sinh của Đức Phật là ngày Rằm tháng Tư âm lịch.
2) Theo Phật Giáo Bắc Tông: Thái tử Tất Đạt Đa đản sinh ngày mồng 8-4, xuất gia đêm mồng 8-2, thành đạo ngày 8-12, nhập niết bàn ngày 15-2 âm lịch.
Thái tử xuất gia năm 19 tuổi, 5 năm tìm thầy học đạo, 6 năm khổ hạnh trong rừng già, 49 ngày tự tu thiền định, thành đạo năm 30 tuổi. Hóa độ trong 49 năm.
3) Theo Phật Giáo Nam Tông: lấy ngày Rằm tháng Tư để kỷ niệm ba đại lễ: Đản Sinh, Thành Đạo và Nhập Niết Bàn.
Thái tử xuất gia năm 29 tuổi, thành đạo năm 35 tuổi. Hóa độ trong 45 năm.
Tài Liệu Tham Khảo
1) The Story Of Buddha
Jonathan Landaw
2) Lược Truyện Đức Phật Thích Ca
Jonathan Landaw (dịch giả Thích Chân Tính)
3) Cuộc Đời Đức Phật
Jonathan Landaw (dịch giả Thích Trí Chơn)
4) Lịch Sử Đức Phật Thích Ca
Thích Minh Châu
5) Đức Phật Thích Ca Mâu Ni
Thích Thiện Hoa (Trích Phật Học Phổ Thông)
6) Lịch Sử Đức Phật Thích-Ca-Mâu-Ni
Gia Tuệ
7) Đức Phật Thích Ca Mâu Ni
Thích Đức Nhuận
8) Lược Sử Đức Phật
Thích Chơn Thiện (Trích Phật Học Khái Luận)
9) Thích Ca Mâu Ni Phật
Tinh Vân Đại Sư (dịch giả Dương Thu Ái)
10) The Life Of The Buddha
Narada Maha Thera
11) Cuộc Đời Đức Phật
A. Ferdinand Herold (dịch giả Tịnh Minh)
12) Lich Sử Đức Phật Tổ Cồ Đàm
Maha Thongkham Medhivongs
13) The Buddhist Catechism
Henry S. Olcott (dịch giả Thích Trí Chơn)
14) The Wisdom Of the Buddha
Jean Boisselier (dịch giả Carey Lovelace)
15) Ánh Đạo Vàng
Võ Đình Cường
Vài Hàng Về Tác Giả:
* Tên thật: Ngô Tằng Giao
* Bút hiệu: Tâm Minh
* Sinh tại Hà Nội. Trưởng thành tại Sài Gòn.
Lập nghiệp tại Đà Lạt.
* Quy y tại chùa Linh Sơn, Đà Lạt.
Pháp danh Tâm Minh.
* Gia nhập Luật Sư Đoàn Sài Gòn (1962)
và Ban Giảng Huấn Viện Đại Học Đà Lạt (1966)
* Tạm cư tại Virginia, Hoa Kỳ vào mùa
Lễ Tạ Ơn 1989 cùng vợ và ba con